Waarom deze test?

Om overmatige aanmaak van mannelijke geslachtshormonen (androgenen) te onderzoeken en de eventuele bron van de verhoogde productie vast te stellen.

Welk materiaal?

Bloed

Wat wordt er getest?

De test bepaalt de hoeveelheid delta-4-androsteendion in bloed. Androsteendion is een steroïdhormoon, dat in het lichaam kan worden omgezet in het mannelijk hormoon testosteron. Androsteendion wordt geproduceerd in de geslachtsklieren en in de bijnieren. De hoeveelheid delta-4-androsteendion in het bloed speelt een belangrijke rol bij diagnose en behandeling van de ziektebeelden Adrenogenitaalsyndroom (AGS) en Polycysteus Ovarium Syndroom (PCOS). Beide aandoeningen gaan gepaard met een overproductie van androgenen en leiden bij vrouwen tot virilisatie (vermannelijking). AGS is een aangeboren erfelijke afwijking waarbij te veel androgenen en te weinig stresshormoon (cortisol) wordt gemaakt in de bijnieren. Bij meisjes en vrouwen kan dit leiden tot overmatige haargroei (hirsutisme), afwijkingen aan de uitwendige geslachtsorganen en overige vermannelijking (virilisatie). Door behandeling met cortisol kunnen de veranderingen zo veel mogelijk voorkomen worden. PCOS is een aandoening waarbij vrouwen te veel androgenen aanmaken. Dat kan gebeuren in de eierstokken die dan meestal een groot aantal kleine onrijpe eiblaasjes (follikels) bevatten. Vaak gaat dit gepaard met overgewicht en ongevoeligheid van het lichaam voor insuline. De overproductie kan echter ook plaatsvinden in de bijnieren als gevolg van een tumor of als gevolg van een zich laat ontwikkelende AGS.

Hoe wordt het materiaal verkregen?

Een buisje bloed wordt afgenomen uit een ader aan de binnenkant van de arm, meestal in de plooi van de elleboog. Om deze ader goed te kunnen zien en voelen wordt een stuwbandje strak om de bovenarm getrokken. In de ader wordt geprikt met een holle naald waardoor het bloed in het buisje wordt gezogen. De naald wordt maar één keer gebruikt en daarna vernietigd.

Bij voorkeur wordt vroeg in de ochtend bloed afgenomen. Eventueel kan ook bloed afgenomen worden na injectie van het bijnier stimulerend hormoon ACTH.

Wanneer wordt deze test gedaan?

De dokter vraag de test aan voor vrouwen met (ernstige) tekenen van virilisatie. Op basis van de test kan overproductie van androgenen worden vastgesteld en de test biedt inzicht in de bron/oorzaak van de overproductie. Met name een tumor in de bijnieren of eierstokken die gepaard gaat met tekenen van virilisatie vereist zeer snelle diagnostiek en operatie om verdere verergering van virilisatie bij vrouwen te voorkomen. Bij vrouwen bij wie de virilisatie een gevolg is van AGS kan behandeling met cortisol de vermannelijking beperken. De juiste dosis cortisol kan worden vastgesteld op basis van de hoeveelheid androsteendion in het bloed.Bij vrouwen die lijden aan PCOS kan aan de hand van de androsteendion bepaling worden afgeleid of de overproductie van androgenen afkomstig is uit de bijnieren of uit de eierstokken. Bij overproductie in de bijnieren is de hoeveelheid androsteendion in het bloed verhoogd en meestal ook de hoeveelheid DHEA (dehydroepiandrosteron, ook een prohormoon van testosteron). Als de overproductie afkomstig is uit de eierstokken zal vooral de hoeveelheid vrij testosteron in bloed verhoogd zijn en is de hoeveelheid androsteendion nauwelijks of helemaal niet verhoogd.

De androsteendion test zal vaak aangevraagd worden samen met andere hormoonbepalingen zoals bijvoorbeeld DHEAS, testosteron en/of oestradiol.

Wat betekent de uitslag?

De referentiewaarden hangen af van de gebruikte testmethode, die per laboratorium kan verschillen. De uitslag van de test dient te worden vergeleken met de referentiewaarde die wordt gebruikt door het laboratorium waar de test is uitgevoerd.

Verhoogd

Een verhoogde waarde kan worden gevonden bij AGS patienten. Er worden dan ook andere hormonen gemeten waaronder 17-OH-progesteron om de diagnose te kunnen stellen. Een verhoogde hoeveelheid androsteendion bij AGS patienten die behandeld worden met cortisol, betekent dat de dosis moet worden verhoogd of dat het tijdstip van inname van cortisol moet worden aangepast. Een verhoogde hoeveelheid androsteendion, in combinatie met een verhoogde hoeveelheid DHEA-sulfaat, is bij de verdenking op PCOS een aanwijzing voor een overproductie van androgenen in de bijnieren. Ook kan er een verhoogde hoeveelheid androsteendion gevonden worden bij tumoren in de bijnieren of gonaden (teelballen bij mannen of eierstokken bij vrouwen).

Nog vragen?

De informatie over deze test komt van deskundigen uit het ziekenhuislaboratorium. Daar worden dagelijks vele honderden testen uitgevoerd. Laboratoriumspecialisten zorgen er voor dat dit op een veilige en juiste manier gebeurt. Zij adviseren de dokter bij afwijkende uitslagen en ingewikkelde problemen.