Waarom deze test?

Om vast te stellen of iemand tabak heeft gerookt of blootgesteld is aan tabaksrook in de omgeving.

Welk materiaal?

Bloed of urine

Wat wordt er getest?

De test meet de hoeveelheid cotinine in bloed of urine. Cotinine is een afbraakproduct van nicotine. Nicotine komt via de longen het lichaam binnen bij het roken van tabak of het inademen van tabaksrook uit de omgeving en wordt vervolgens snel verspreid door de bloedsomloop. Gemiddeld bereikt nicotine binnen zeven seconden de hersenen.

Nicotine verlaat het lichaam deels direct via de nieren in de urine. Het grootste deel wordt echter afgebroken in de lever. Hierbij wordt nicotine omgezet in cotinine, een stof die ook door de nieren in urine wordt uitgescheiden. Cotinine heeft echter een relatief lange halfwaardetijd (ca 24 uur) zodat dit afbraakproduct van nicotine na twee dagen nog gemakkelijk in de urine aantoonbaar is. Daarom kan cotinine dienen als indicator voor de blootstelling aan tabaksrook. Nicotine zelf verdwijnt sneller dan cotinine, het heeft een halfwaardetijd van ongeveer zestig minuten. Ongeveer zes uur na het roken van een sigaret is er nog maar 3% van de nicotine aanwezig in het lichaam.

Langdurig gebruik van tabakproducten verhoogt het risico op het ontwikkelen van tal van ziekten, zoals longkanker, chronisch obstructieve longziekten (COPD), luchtweginfecties, opvlammingen van astma, herseninfarcten, hart- en vaatziekten, en trombosevorming. Bij zwangere vrouwen leidt roken tot het achterblijven van de groei van de foetus en een lager geboortegewicht van de baby.

Hoe wordt het materiaal verkregen?

Bloed

Een buisje bloed wordt afgenomen uit een ader aan de binnenkant van de arm, meestal in de plooi van de elleboog. Om deze ader goed te kunnen zien en voelen wordt een stuwbandje strak om de bovenarm getrokken. In de ader wordt geprikt met een holle naald waardoor het bloed in het buisje wordt gezogen. De naald wordt maar één keer gebruikt en daarna vernietigd.

Urine

Urine wordt opgevangen in een schoon potje. Het beste urinemonster wordt verkregen door eerst een beetje uit te plassen in de wc en daarna de urine op te vangen in het potje. De rest kan gewoon weer in de wc.

Wanneer wordt deze test gedaan?

Een test op cotinine en/of nicotine kan worden aangevraagd om na te gaan of er sprake is van tabaksgebruik door actief roken. Wanneer iemand meedoet aan een programma om te stoppen met roken, kan deze test onderdeel uitmaken van het programma om aan te tonen dat er sprake is van therapietrouw. De test is tegenwoordig ook beschikbaar als zelftest.De test kan ook worden gebruikt om overmatige blootstelling aan tabaksrook uit de omgeving vast te stellen (passief roken). Soms wordt de test (nicotine plus cotinine) aangevraagd bij verdenking van een nicotinevergiftiging/-overdosering pesticiden. Pesticiden bevatten soms grote hoeveelheden nicotine en kunnen een bron van vergiftiging zijn. De vergiftiging gaat gepaard met klachten als misselijkheid/braken, duizeligheid, verwardheid en spierzwakte. Zeer ernstige vergiftiging kan leiden tot coma.

Wat betekent de uitslag?

Normaal

Bij mensen die niet zijn blootgesteld aan tabaksrook hebben komt geen cotinine en/of nicotine voor in bloed of urine. De kritische grenswaarden om rokers en niet-rokers te onderscheiden zijn: minder dan 25 ng/ml cotinine in bloed en minder dan 500 ng/ml cotinine in urine. Cotinine waarden tussen 0 en 25 ng/ml (bloed) of tussen 0 en 500 mg/ml kunnen voorkomen bij mensen die zijn blootgesteld aan tabaksrook in de omgeving.

Er bestaan verschillen in grenswaarden tussen laboratoria die verschillende methode gebruiken. Het is van belang om altijd de grenswaarden te hanteren van het laboratorium dat de test heeft uitgevoerd en let vooral op de gebruikte eenheden!

Verhoogd

Een verhoogde nicotinewaarde in bloed is al enkele seconden na het nemen van een trekje aan een sigaret meetbaar. De hoogte van de waarde hangt af van de hoeveelheid nicotine in de sigaret en de manier van roken met of zonder (diep) inhaleren. Daarnaast zijn er nog verschillen van persoon tot persoon en een aantal genetische verschillen in de snelheid waarmee nicotine wordt afgebroken en uit het lichaam wordt uitgescheiden.

De hoeveelheid cotinine in bloed kan tot een week na stoppen met roken nog de kritische grenswaarde (25 ng/ml) overschrijden en daling van cotinine in de urine tot onder de kritische grenswaarde (500 ng/ml) kan zelfs enkele weken duren. Nog lagere niveaus cotinine in bloed of urine zijn karakteristiek voor niet-rokers die zijn blootgesteld aan tabaksrook in hun omgeving. Zeer lage waarden worden gevonden in niet-rokers of ex-rokers die meerdere weken zijn gestopt.

Nog vragen?

De informatie over deze test komt van deskundigen uit het ziekenhuislaboratorium. Daar worden dagelijks vele honderden testen uitgevoerd. Laboratoriumspecialisten zorgen er voor dat dit op een veilige en juiste manier gebeurt. Zij adviseren de dokter bij afwijkende uitslagen en ingewikkelde problemen.