Waarom deze test?

Om na te gaan of er een kopertekort of koperoverschot in het lichaam is. Om te onderzoeken of iemand de ziekte van Wilson of het syndroom van Menkes heeft.

Welk materiaal?

Bloed of urine

Wat wordt er getest?

Deze test meet het gehalte van koper in bloed of urine. Koper is een mineraal dat onmisbaar is voor het lichaam. Het wordt door het lichaam ingebouwd in enzymen. Deze enzymen spelen een belangrijke rol bij allerlei processen in het lichaam, bijvoorbeeld bij de productie van energie en de werking van de hersenen. Koper wordt opgenomen via de voeding (bijv. noten, chocolade, paddestoelen, schelpdieren en granen). Water kan ook koper bevatten wanneer de waterleidingen van koper zijn gemaakt of gekookt wordt in koperen pannen. Het koper wordt door de darm opgenomen en getransporteerd naar de lever. In de lever wordt het koper opgeslagen of gebonden aan het eiwit ceruloplasmine, waaraan het in het bloed wordt getransporteerd. Koper wordt uitgescheiden via de ontlasting en een klein deel verlaat het lichaam via de urine.

Hoe wordt het materiaal verkregen?

Bloed: een buisje bloed wordt afgenomen uit een ader aan de binnenkant van de arm, meestal in de plooi van de elleboog. Om deze ader goed te kunnen zien en voelen wordt een stuwbandje strak om de bovenarm getrokken. In de ader wordt geprikt met een holle naald waardoor het bloed in het buisje wordt gezogen. De naald wordt maar één keer gebruikt en daarna vernietigd.

Urine: een beetje plas wordt opgevangen in een schoon potje. Dat kan het beste meteen na het opstaan. De urine is dan het meest geconcentreerd en afwijkingen worden daarin sneller opgespoord. Wel eerst wassen, zodat er geen bacteriën of huidcellen in terecht komen. Het beste monster wordt verkregen door eerst een beetje uit te plassen in de wc en dan wat op te vangen in het potje. De rest kan gewoon weer in de wc. Binnen twee uur moet het potje naar het laboratorium worden gebracht. Anders in de koelkast bewaren.

24-uurs urine: na het opstaan moet de blaas eerst helemaal leeg worden geplast. Vanaf dat moment wordt alle urine 24 uur lang verzameld in een speciale fles, ook die van de nacht. Na 24 uur moet ook de laatste urine worden opgevangen. Begin- en eindtijd moeten worden genoteerd. Daarna wordt de fles zo snel mogelijk afgeleverd bij het laboratorium. De fles moet steeds in de koelkast worden bewaard. Alle informatie staat in een folder die wordt meegegeven.

Wanneer wordt deze test gedaan?

De dokter vraagt deze test aan wanneer iemand klachten heeft die lijken te passen bij de ziekte van Wilson, bij het Menkes-syndroom, bij koperstapeling, bij kopervergiftiging of bij een kopertekort. Het gaat dan vaak om klachten als bloedarmoede, misselijkheid, buikpijn, vermoeidheid, geelzucht en problemen met lopen en slikken. Ook wanneer in de familie problemen met de koperstofwisseling voorkomen, kan dit een reden zijn om koper aan te vragen.

De ziekte van Wilson is een erfelijke ziekte waarbij er te weinig van het eiwit ceruloplasmine in de lever wordt gemaakt. Ceruloplasmine is een bindingseiwit voor koper. Door een gebrek aan het eiwit hoopt het koper zich op in de lever, hersenen, nieren en het hoornvlies van het oog. De hoeveelheid koper in het bloed is verlaagd. De uitscheiding van koper in de gal is verminderd, de uitscheiding van koper met de urine is verhoogd.

Het syndroom van Menkes ('kinky hair syndrome') is een erfelijke ziekte die vooral bij jongens voorkomt. De darm neemt bij deze ziekte wel koper op uit het voedsel, maar geeft het daarna niet af aan de rest van het lichaam. Daardoor ontstaat er in de darm een overschot aan koper en in de rest van het lichaam een tekort.

Baby's hebben een kleine kopervoorraad, zeker wanneer ze te vroeg worden geboren. Wanneer ze worden gevoed met koemelk of andere voeding met weinig koper, kunnen ze deze voorraad niet aanvullen en kunnen ze een kopertekort krijgen.

Wat betekent de uitslag?

Normaal: De referentiewaarden voor koper in bloed zijn voor volwassenen 11-23 μmol/l, en in urine 0,15-0,95 μmol/l. Het kopergehalte moet altijd in combinatie met andere tests worden bekeken.

Verlaagd:Een laag kopergehalte in bloed, in combinatie met een hoog kopergehalte in urine en een laag ceruloplasminegehalte in bloed kan duiden op de ziekte van Wilson. Een laag kopergehalte in zowel bloed als urine, met daarbij ook een laag ceruloplasminegehalte in bloed, duidt op een algemeen kopertekort of het Menkes-syndroom. Bij een algemeen kopertekort is er ook vaak bloedarmoede, bij het Menkes-syndroom meestal niet. Een algemeen kopertekort kan ontstaan door verschillende oorzaken, bijvoorbeeld door onvoldoende inname maar ook door koperverlies via de nieren (nefrotisch syndroom).

Verhoogd:Een verhoogd kopergehalte kan een aanwijzing zijn voor een kopervergiftiging, maar het komt ook voor bij leverziekte, een hartaanval, een infectie, na een operatie, bij suikerziekte en bij problemen met de schildklier.

Let op! Bij zwangere vrouwen en vrouwen die 'de pil' (orale anticonceptie) gebruiken is de hoeveelheid twee tot drie maal hoger dan normaal. Pasgeboren kinderen hebben een lagere hoeveelheid koper in het lichaam.

Nog vragen?

De informatie over deze test komt van deskundigen uit het ziekenhuislaboratorium. Daar worden dagelijks vele honderden testen uitgevoerd. Laboratoriumspecialisten zorgen er voor dat dit op een veilige en juiste manier gebeurt. Zij adviseren de dokter bij afwijkende uitslagen en ingewikkelde problemen.